Het circuit van Zandvoort is een unieke racebaan in het heden én heeft een zeer boeiend verleden. Het circuit werd letterlijk gebouwd op de puinhopen van de Tweede Wereld Oorlog en was, en ís, altijd geliefd gebleven bij pure racers. Het circuit aan zee kent glorie momenten maar was even vaak doelwit van tegenstand en een aantal keer op sterven na dood. Telkens verrees zij echter weer uit de as.
Op deze pagina samengevat de ontwikkeling van het circuit van Zandvoort in het heden, maar zeker het verleden.

Het circuit van Zandvoort is ontstaan in de jaren veertig van de vorige eeuw. Burgemeester Henri van Alphen zag een racecircuit als de perfecte magneet voor het toerisme in Zandvoort.
Na eerst in 1939 een stratenrace in Zandvoort te hebben georganiseerd wordt er begin jaren veertig een plan gepresenteerd voor een permanente ‘autorenbaan’ in de vorm van een ring. Deze zou rondom een aan te leggen wandelbos moeten lopen ten noorden van Zandvoort.

Inmiddels is de Tweede Wereld Oorlog uitgebroken maar Van Alphen krijgt het toch voor elkaar dat men in de oorlog begint met de bouw van het circuit.
De legende zegt dat Van Alphen de Duitse bezetter wijs maakt dat er een ‘paradestrasse’ nabij zee zou moeten verrijzen. Goed verhaal of niet, feit is wel dat het Duitse regime zelfs indirect mee werkt met de aanleg van het circuit doordat Nederlandse dwangarbeiders tot eind 1942 grondwerken verrichten voor de racebaan. Na de oorlog zijn daarom de contouren van het zuidelijke deel van het tracé al aangelegd. Het dorp Zandvoort ligt na de oorlog in puin maar dat weerhoudt Van Alphen niet om verder te gaan met de bouw van het circuit. Integendeel zelfs, de doordachte Van Alphen ziet een win-win situatie in Zandvoort.

Van Alphen laat het puin uit het dorp afvoeren naar het circuit en daar wordt het gebruikt als fundering van de racebaan. Zo kan de bouw van het circuit doorgaan en wordt het dorp zelf opgeruimd van de zooi die de Duitsers hadden veroorzaakt door het afbreken van alle gebouwen langs de kustreep.

Het noordelijk deel van de baan komt later tot stand door een groep racekenners uit Nederland en Engeland die namens Van Alphen de loop van de baan nog eens doornemen. Op advies van deze groep ontstaat de Tarzanbocht die na het uitkomen over al enkele honderden meters rechtuit tegen een duin zou lopen. KNMV-man Cas Hunze bedacht dat de baan niet voorlangs maar over deze duinrug moest lopen. Hierop ontstond het stuk onderop en bovenop de naar hem vernoemde Hunzerug. Hierna zou het circuit met de loop van de duinen mee lopen en op een volgende duinrug rechts naar beneden duiken. Zo ontstond de befaamde, blinde en snelle bocht in het Scheivlak die daarna aansluiting zou vinden op het zuidelijke deel van de racebaan.
Uiteindelijk wordt op 7 augustus 1948 het circuit officieel geopend met de prijs van Zandvoort voor internationale racewagens.

Zandvoort was direct populair bij de echte racers en deed wat de burgemeester voor ogen had, namelijk veel mensen naar de kustplaats trekken. Én niet alleen door deelnemers en publiek wat naar de races kwam. Het door Hugenholtz geleide circuit was tot eind jaren zestig namelijk ook een actieve toeristische attractie. Men kon tot 1967 bij de slagboom een kaartje kopen en met elk motorvoertuig het circuit op.

Al direct werd het mooie en snelle circuit een klassieker in de internationale autosport. Er waren legendarische Formule 1 races, zoals in 1961 toen alle deelnemers zonder één pitstop te maken de finish haalden. Alle grote namen van de jaren vijftig en zestig, zoals Fangio, Moss, Stewart en Brabham maakte furore op het Zandvoortse asfalt. De schot Jim Clark was de meest succesvolle coureur in deze periode. Clark won 4 keer, waarvan de editie van 1963 het meest toonaangevend zou zijn. In zijn Lotus 25 reed Clark met gemiddelde snelheid van 158 km/u alle andere auto’s op één of meer rondes achterstand!

Op de drempel van de jaren zeventig verbeterde de auto’s enorm en namen de snelheden vooral in snelle bochten ontzettend toe. In 1970 vond het eerste dodelijke ongeluk plaats tijdens de F1 te Zandvoort toen Piers Courage nabij de snelle ‘Bos in’ sectie de baan afvloog en overleed.
De gemeente, via stichting ‘Touring Zandvoort’ de eigenaar van het circuit, wilde nooit veel geld investeren in het complex. Zandvoort werd daarom nu zelf ineens ingehaald, door de snelheid waarmee de autosport zich ontwikkelde. Er waren te weinig vangrails en de paddock was in 1971 nog voor een groot deel onverhard en zonder electra. Zodoende werd de baan door de internationale autosportbond FIA afgekeurd voor 1972.

De racebaan zou voor 2,5 miljoen gulden gemoderniseerd moeten worden. De gemeente Zandvoort kon, en deels wilde, dit niet bekostigen en trok definitief zijn handen van het circuit af. Het circuit leek zo op sterven na dood.
Gelukkig kwamen de leden van de NAV, de Nederlandse Autosport Vereniging, in actie.
De leden van de NAV waren allemaal actief betrokken in de autosport en wilde het enige vaste circuit in Nederland niet kwijt. Er kwam een ambitieus plan en dit bleek de reddingsboei te zijn voor het circuit van Zandvoort.
De NAV richtte de CENAV op, Circuit Exploitatie NAV, en kon de exploitatie van de baan overnemen van de gemeente. De benodigde gelden werden bij elkaar gesprokkeld via aandelen uitgiften, sponsoring van enkele grote bedrijven en een lening waarvoor de overheid garant zou staan.
Men kreeg het vervolgens in 1973 voor elkaar om binnen een half jaar Zandvoort te moderniseren naar de FIA maatstaven van die tijd. De sectie Bos-in werd vervangen door de Panorma bocht.

De verbouwing had uiteindelijk geen 2,5 maar 3 miljoen gulden gekost. Dit financiële gat zou Zandvoort in de jaren erop telke malen proberen op te vullen met de inkomsten uit het komende jaar. Het kwam wel goed was de gedachte, immers had men nu het modernste en veiligste circuit van Europa in de duinen liggen.
Tijdens die eerste Grand Prix van 1973 op het nieuwe Zandvoort maakte de jubelstemming plaats voor mineur toen de Brit Roger Williamson dodelijk verongelukte. Iedereen deed wat men kon, maar er was van alles mis waardoor niemand Williamson kon redden, ook zijn ontredderde collega coureur David Purley niet. Nederland zag live op TV hoe het drama zich voltrok in de duinen. De internationale autosport én Zandvoort waren er op veiligheidsgebied nog lang niet.

Ondanks de reële gevaren floreerde de auto- en motorsport in het midden van de jaren zeventig. De deelnemers velden bij de auto- en motorraces waren goed gevuld. Zandvoort bracht ook in de seventies geweldige F1 races met cultheld James Hunt die tweemaal zou winnen. Ook de altijd gedreven Gilles Villeneuve liet zijn ontembare drive bijna letterlijk achter toen hij zijn Ferrari op maar drie wielen zeer spectaculair bijna het hele circuit over zou jagen. Zandvoort bracht altijd spektakel en zo wist het publiek de baan ook goed te vinden. In 1978 zagen 80.000 toeschouwers Mario Andretti nipt voor Lotus-teamgenoot Petterson de Grand Prix winnen. 

Na 1978 zou alles echter langzaam maar zeker minder gaan met het circuit. Er kwam een wereldwijde economische crisis en de inkomsten liepen terug waardoor het circuit het steeds moeilijker kreeg de financiële gaten van het vorige jaar op te vullen met inkomsten uit het huidige loopjaar.
De gemeente en de provincie waren het circuit liever kwijt dan rijk. Ze lag in de weg voor een prettig leefklimaat volgens critici en zo zag de gemeente liever een andere toeristische bestemming op de circuit gronden. Het circuit hield woningbouw tegen en het milieu werd langzaam maar zeker ook een thema in deze tijd. Daarnaast veroorzaakte het circuit geluidsoverlast waardoor Zandvoort in 1979 het eerste circuit ter wereld was waar men ook races reed met geluidsdempers.

De F1 dook het turbo tijdperk in en om de gemiddelde snelheid te verminderen verscheen vanaf 1980 na het Scheivlak de Marlboro chicane. In de tachtiger jaren zou promotor Ecclestone de Formule 1 steeds verder professionaliseren. Door de halsstarrige houding van de overheid en de circuitleiding die altijd kampte met geld te kort, werd de Formule 1 een te groot spektakel voor circuit Zandvoort. Promotor Ecclestone noemde alles op Zandvoort ‘een bende’ en zag niks verbeteren aan die situatie in de jaren tachtig. Na 1985 vond Ecclestone het welletjes en verliet de F1 het ‘oude’ Zandvoort.

Zonder Formule 1 Grand Prix, een exploitant met veel geld te kort en een wispelturige overheid leek het circuit van Zandvoort verdoemd te verdwijnen midden jaren tachtig. Het liep voor het circuit anders en ternauwernood overleefde ze toch in deze jaren, zij het flink geamputeerd aan het einde van deze overlevingsstrijd.
Er werd half jaren tachtig een bungalowpark gepland op een deel van de gronden waar het circuit tot dan toe nog lag. Dit bekende dat het zuidelijke deel van het circuit zou moeten verdwijnen. Deels betekende dit onzekerheid voor het bestaan van het circuit in de huidige vorm, maar het betekende ook dat er iets zou terug komen naar de circuit Exploitant voor de verkoop van een deel van de circuitgrond ten bate van het nieuwe bungalowpark.

Er werd zo in 1987 een plan gepresenteerd waarbij het circuit naar het noorden zou opschuiven.
Ondanks dat dit plan door iedere betrokkenen enthousiast werd ontvangen is het ‘Accommodatieplan Circuit Zandvoort’ nooit van de grond gekomen.
De financiële gaten van de jaren ervoor bleken ineens toch te groot voor de Cenav en acuut niet meer op te vullen. De circuitexploitant ging daarop failliet in juni 1987.
Er kwam een doorstart en het circuit zou kunnen overleven, zij het in afgeslankte vorm.

Na de doorstart werd het circuit bijna vermaakt tot een lengte van maar 1400 meter. Er werd voorgesteld om de baan af te steken bij de Hugenholtzbocht via het zogenaamde ‘Beerepoot straatje’ dat men soms al gebruikte bij onder andere truckraces in de jaren tachtig.
Echter wist de nieuwe circuitdirecteur Hans Ernst de zaak zo uit te onderhandelen dat er een traject zou komen van 2,5 kilometer, het zogenaamde interim-circuit.
Zo werd Zandvoort niet vermaakt tot clubbaantje maar kon men toch nog plek bieden aan kleinere internationale klassen in de jaren negentig.

De nieuwe circuit directeur Hans Ernst gooide de gedachte over een andere boeg. De exploitatie van het circuit moest gezond zijn om te kunnen blijven overleven, ook in de verre toekomst. In 1989 zette hij zich in om het aflopende erfpachtcontract tussen gemeente en circuit te verlengen tot een veel langere periode. Ernst kreeg het voor elkaar om de erfpacht te verlengen tot 2013. Hiermee was een stuk bestaanszekerheid gewaarborgd en kon men financieel en strategisch ook op de lange termijn weer proberen te groeien.

Het circuit en sponsor Phillip Morris brachten vanaf 1990 de ‘Marlboro Masters of F3’ op Zandvoort. Een éénmalige wedstrijd midden in de zomer waarin coureurs uit alle F3 kampioenschappen ter wereld deel konden nemen. De F3 was tot zeker het begin van het nieuwe millennium dé laatste stap voor de F1.
Bij ontbreken van een mondiaal kampioenschap was de ‘Masters’ zo dé race waarin aankomend talent zich echt kon vergelijken met de concurrentie uit andere landen en continenten. Een unieke race, opgeluisterd met nationale klassen en demonstraties, die altijd goed bezocht werd doordat Marlboro gratis kaarten verstrekte op veel locaties in Nederland. Bovendien was de timing in de zomer perfect met F1-teams die dan altijd nog volop bezig zijn met de rijdersbezetting voor het aankomende seizoen. Winst op de Masters of F3 stond bijna garant voor een zitje in de Formule 1 het jaar daarop. Zo wist Zandvoort zonder F1 Grand Prix toch eenmaal per jaar de aandacht te krijgen van de internationale autosport op een altijd goed gevuld circuit met spectaculaire races.

Door het succes van de Masters of F3, de gezonde groei van de financiën van het circuit en Jos Verstappen, die met zijn vaste deelname in de F1 een positieve klank in Nederland teweegbracht, kwam er eind jaren negentig een einde aan de interim-situatie. Men kon het circuit weer een respectabele lengte geven en in 1999 werd het circuit van Zandvoort in gebruik genomen in de vorm zoals we deze vandaag de dag nog kennen. Na het scheivlak ontstond de verraderlijke Masters bocht die via een rechts-links lus na een kort rechtstuk aansloot op de Hans Ernst bocht. Laatst genoemde bocht werd zo naast de Tarzanbocht een tweede uitrempunt en is naast de Mastersbocht inmiddels een echte klassieker geworden op het circuit van Zandvoort.

Met het nieuwe circuit van Zandvoort in het nieuwe millennium had de racebaan weer een basis om écht verder te groeien. Zandvoort had 4 weekenden tot zijn beschikking waarin een vergunning werd verleend voor meer geluid, en dus grote internationale evenementen. Naast de Masters of F3 werd de in de jaren tweeduizend populaire DTM vaste gast op het circuit, met soms toeschouwers aantallen van een ruime 60.000 mensen op de racedag. Ook de A1GP, een inmiddels ter ziele gegane raceserie waarin teams namens landen vochten voor de ‘Worldcup of Motorsport’, bracht grote toeschouwers aantallen op de been. In 2012 werd de allereerste Historic Grand Prix georganiseerd, een immer populair raceweekend waarin de formule één en andere voortuigen van weleer, Zandvoort terug naar de roots brengen.

Begin 2016 komt het circuit na 27 jaar in handen van een nieuwe eigenaar.
Hans Ernst, wiens naam sinds eind 2013 voor altijd verbonden is aan de S-bocht op Zandvoort, is tot dan toe groot aandeelhouder van het complex. Ernst verkoopt zijn aandelen aan een partij die volgens Ernst door zal bouwen aan het circuit volgens dezelfde filosofie als de zijne.
Chapman Andretti Partners wordt grootaandeelhouder van het circuit. Dit bedrijf wordt geleid door Menno de Jong en Prins Bernhard jr.

De nieuw eigenaren blijven inderdaad out of the box denken, maar zonder ondoordacht financieel risico te nemen. Toch wordt er, mede door de opkomst van Max Verstappen, direct serieus nagedacht over het terug halen van de formule 1 Grand Prix.
Er komen gesprekken met de rechtenhouders van de F1, die inmiddels in handen liggen van het Amerikaanse ‘Liberty media’, over een terugkeer naar Zandvoort. Met de Jumbo racedagen, voor het eerst gehouden in 2017, haalde Zandvoort dezelfde truc uit als Ernst eerder met de Masters of F3. Een kleine 100.000 toeschouwers, aanwezig door gratis verstrekte kaarten, werden dol enthousiast bij de demorondes van Max Verstappen en Red Bull F1. Dit leverde beelden op die uiteindelijk ook doorslag gevend waren bij de onderhandelingen voor een terug keer van de F1. Hoe zou het immers zijn met een echte race als al dat publiek al dol werd van een aantal simpele demo rondes? In mei 2019 kwam uiteindelijk het grote nieuws naar buiten dat de Formule één terug zou keren naar Zandvoort.

Het circuit moest nog wel aangepast worden aan de formule 1. Men wilde een grotere aanloop naar de Tarzanbocht om het voor de snelle Formule één wagens makkelijker te maken om in te halen maar het verlengen van het rechte stuk was niet mogelijk door ruimte gebrek. De out-of-the-box oplossing kwam er door de laatste bocht aan te passen. De Luyendykbocht zou verkant worden en werd een ware kombocht. Zo konden de auto’s veel eerder vol gas rijden in deze nieuwe bocht en het effect is precies hetzelfde als ware het een verlening van het rechte stuk.

Een soort zelfde oplossing werd bedacht voor de Hugenholtzbocht. Deze schoof een klein stuk op teneinde de doorgang tussen paddock 1 en paddock 2 ruimer te maken. De Hugenholtzbocht zou nog spectaculairder verkant worden. De Hellingshoek aan de buitenkant is veel steiler als aan de binnenkant wat deze bocht een nieuwe uitdaging gaf omdat rijders zich gekatapulteerd voelen bij het uitkomen van de bocht.

De uitgang van de pitstraat zou voortaan bij het uitkomen van de Tarzanbocht zijn en de pitboxen werden aan de achterzijde flink verlengd. De Hans Ernst bocht werd iets vloeiender van vorm gemaakt. Op de baan werden sommige grindbakken aangepast en er kwamen escape roads aan de buitenkant van sommige bochten. Verder werd er om de baan heen gewerkt om hekwerk te vervangen en om te kunnen zorgen dat er meer tribunes konden worden gebouwd.
Op 7 maart 2020 werd er voor het eerst een race gereden op het vernieuwde circuit tijdens de Final 4 ‘Zandvoort Reborn’.

In 2020 zou de eerste formule 1 GP plaatsvinden maar de corona-pandemie gooide roet in het eten. Ook in 2021 speelde dit thema nog en ging de F1 bijna niet door maar wonder boven wonder mocht men, zij het met minder bezoekers als bedacht, de Grand Prix doorgang laten vinden.
Zo was Zandvoort na een wonderlijke loop van de geschiedenis na 36 jaar weer gastheer van de Formule één Grand Prix. Ondanks forse criticasters vooraf, die over de bereikbaarheid en de beperkte ruimte de mond vol hadden, wist Zandvoort toch een benchmark te zetten met de ‘Dutch GP’. Het gecreëerde Arena gedeelte, met aan beide zijden van de S-bocht tribunes, is typisch voor de Dutch GP. De sfeer die men hier weet neer te zetten, met tussen de races door optredens van DJ’s op een zwevend podium, is uniek.

Ondanks het succes verhaal van de Dutch GP werd eind 2024 bekend dat de Formule één Zandvoort na 2026 gaat verlaten. Dit verhaal heeft paralellen met het vertrek in 1985.
Langzaam aan loopt de kaartverkoop van de Grand Prix terug, net over de piek van de Max Verstappen-hype, en zonder overheidssteun is de Formule één organiseren niet op te brengen.
Het grote verschil met het heden echter, nu heeft de circuitdirectie zelf besloten te stoppen.
Én precies dat verschil in denken, dat voor het eerst door Hans Ernst eind jaren tachtig werd beleden, geeft nu hoop voor de verre toekomst van het circuit van Zandvoort. Mét of zonder Formule 1.